Lektorzy

Lektor (łac. legere – czytać) to osoba czytająca na głos teksty biblijne lub liturgiczne w zgromadzeniu liturgicznym. Pełni on funkcję podczas mszy, sprawowania sakramentów i w oficjum godzin kanonicznych. W Kościele katolickim osoba upoważniona czasowo lub bezterminowo do czytania podczas liturgii tekstów Pisma św. z wyjątkiem Ewangelii.

Czytanie przez lektora słowa Bożego zostało przejęte w Kościele z praktyki synagogalnej, do której zastosował się także Chrystus (Łk 4, 16-17. 20; Mt 4, 23) i Paweł Apostoł (Dz 13, 4-5). Lektor w pierwotnym Kościele czytał podczas eucharystycznego zgromadzenia teksty Pisma św., chociaż nie był przewodniczącym liturgii, lecz ich nie wyjaśniał (Justyn Apologia I 67). Do VII w. funkcję lektora pełnili świeccy mężczyźni, młodzieńcy lub nawet dzieci (rozpiętość wieku lektorów wg inskrypcji na tablicach nagrobnych z II-III w., pochodzących zwłaszcza z cmentarza S. Agnes w Rzymie, wynosiła 5-73 lat), a w Kościołach podlegających wpływom arabskim (prawdopodobnie w rycie koptyjskim i mozarabskim) być może również kobiety. Ustanawianie lektorów oraz powierzanie im także czytania Ewangelii było znane już na pocz. III w. (Cyprian Ep 33, 34). Potem lektorzy byli ustanawiani przez biskupa w obrzędzie obejmującym odpowiednie pouczenie, modlitwę nad kandydatami, wręczenie księgi czytań i końcowe błogosławieństwo. Do obowiązków lektora należało także przechowywanie ksiąg liturgicznych i opieka nad nimi. Od III w. lektor był włączony do stanu duchownego, a jego ustanowienie stało się jednym z niższych święceń oraz stopniem na drodze do sakramentu święceń. Lektor otrzymywał ofiary składane również duchownym. Od kandydatów do święceń lektoratu wymagano wyższego poziomu wykształcenia, predyspozycji muzycznych z uwagi na śpiew tekstów, a od V w. także pozytywnej opinii wspólnoty. Lektorzy stawali się często doradcami i kapelanami biskupów i obejmowali wysokie stanowiska w Kościele i państwie. Od V do X w. przy katedrach i parafiach istniały szkoły lektorów (schola lectorum), które następnie przekształciły się w szkoły kantorów. W wielkich ośrodkach (np. Lyon, Konstantynopol, Antiochia) lektorzy organizowali się w związki (korporacje). W X w., od kiedy definitywnie zaliczono ustanowienie lektora do niższych święceń, przestali oni wykonywać właściwe im zadania (już od VI w. czytanie lub śpiew lekcji stopniowo przejmował subdiakon, Ewangelii diakon, a błogosławienie chleba i nowych owoców – duchowni). W XIX w. księgą wręczaną podczas ustanowienia lektora mógł być mszał, brewiarz, egzemplarz Pisma św., ewangeliarz.

W Polsce jeszcze przed Soborem Watykańskim II lektor mógł odczytać wiernym po polsku lekcję i Ewangelię bezpośrednio po przeczytaniu ich po łacinie przez celebransa. Posługę lektora niewyświęconego przywrócił Sobór Watykański II (KL 29). Lektor powinien mieć odpowiednie predyspozycje i przygotowanie (por. KPK z 1982, kan. 230 §2,3; kan. 231 §1). Ustanowieniu lektora spośród kandydatów na prezbitera lub diakona przewodniczy biskup lub wyższy przełożony zakonu kleryckiego podczas mszy lub liturgii słowa Bożego, natomiast ustanowieniu lektora nie będącego alumnem może przewodniczyć proboszcz, dziekan lub inny duszpasterz w podobnym obrzędzie. Wiek kandydatów i stawiane im wymagania ustala Konferencja Biskupów. Konieczna jest też stała formacja lektora.

(A. Rutkowski, Lektor w: Encyklopedia Katolicka, T. 10, 722-724)